نبولایزر یا ریزپاش، وسیله ای برای رساندن دارو به بخش های مختلف دستگاه تنفس از طریق استنشاق را گویند.
درمان به وسیله این دستگاه خاص که به دلیل سرعت تاثیر دارو و ممانعت از تاثیر دارو بر بافت های دیگر بدن، بسیار قابل توجه بیماران و پزشکان است، در بیماری هایی همچون برونشیت، آسم مورد استفاده قرار میگیرد.
این نوع از درمان نسبت به سایر روش های تزریقی و خوراکی بسیار مناسب تر و دارای تاثیرگذاری بالاتری میباشد.
دراین درمان با توجه به نوع داروی مصرفی، باعث افزایش عملکرد ماهیچه های تنفسی، بهبود استقامت فعالیت های عمومی، جلوگیری از تجمع ترشحات ریوی، کاهش درد و اسپاسم، بهبود سرفه و بهبود تهویه میشود.
انواع دستگاه های نبولایزر :
نبولایزرها به دو گروه کمپرسی و اولتراسونیک تقسیم میشوند.
1-مدل کمپرسوری (پنوماتیک) : در این مدل که توسط یک سیلندر یا پمپ هوا که برای فشرده کردن هوا درون دستگاه تعبیه شده است، آب به ذرات ریز تقسیم میشود. این گاز از یک روزنه خارج شده و از بالای لوله مویین حاوی دارو عبور میکند . دارو نیز از دیواره مویین محفظه، بالا کشیده شده و از قسمت انتهایی، نبولایز میشود. ذرات دارو پس از عبور از قسمتی که برای جداسازی هوای دم و بازدم تعبیه شده است، به بیمار تحویل داده میشود. در این مدل، برای رساندن دارو به برونشهای بیمار، ذرات دارو باید به اندازه حداقل 5 تا 10 میکرون تبدیل شوند. در مدل کمپرسوری محفظه دارو باید برای هر بیمار اختصاصی باشد و پس از مصرف حتما محفظه آن شستشو داده شود. همچنین باید از تمیز بودن فیلتر ورودی آن اطمینان حاصل کرد.
2-مدل اولتراسونیک : این مدل از نبولایزرها شامل بخش هایی همچون اسیلاتور الکترونیک، مبدل اولتراسوند یا همان کریستال پیزوالکتریک، محفظه کوپلینگ، محفظه دارو و فن است. در برخی از مدل های این دستگاه بخشهایی برای اکسیژن درمانی و یا اتصال به ونتیلاتور فراهم شده است. مکانیسم دستگاه به این صورت است که ابتدا یک ولتاژ الکتریکی با فرکانس بالا به کریستال پیزوالکتریک اعمال میشود. سپس مبدل این سیگنال الکتریکی را به نوسانات مکانیکی تبدیل میکند. این نواسانات، امواج صوتی با فرکانس 1 تا 2 مگاهرتز در محفظه کوپلینگ تولید میکنند. محفظه کوپلینگ که معمولا از آب پر شده است، از آب به عنوان ماده کوپلینگ استفاده کرده و امواج صوتی را توسط آن به محلول داخل محفظه دارو منتقل میکند. امواج اولتراسوند باعث به وجود آمدن حباب هایی در مایع شده و با رسیدن موج به سطح مایع، این ذرات شکل فورانی پیدا میکنند و به صورت معلق در نزدیکی سطح مایع پراکنده میشوند. سپس با فشار هوای ایجاد شده توسط فن دستگاه که برای خروج هوا تعبیه شده است، این ذرات به بیرون محفظه انتقال مییابند.
توجه داشته باشید که در این مدل نبولایزر ذرات دارو از حدود 0.5 تا 2 میکرون کوچک میشوند که هرچه میزان فرکانس اعمال شده بر کریستال پیزوالکتریک بالاتر باشد، اندازه ذرات نیز کوچکتر خواهد بود.
اصول کلی در مورد نحوه استفاده از دستگاه نبولایزر :
- دستگاه را روی سطح صاف قرار داده و قبل از استفاده آن را به محافظ برق متصل کنید.
- قبل از استفاده از تمیز و بهداشتی بودن بخش های مختلف دستگاه اطمینان حاصل کنید.
- دارو را درون محفظه دارو قرار داده و لوله را به کمپرسور و محفظه محلول دارو متصل کنید.
- دستگاه را روشن کرده و بررسی کنید که آیا محلول به ذرات ریز تبدیل شده یا خیر.
- پس از اطمینان از ریز شدن ذرات دارو، ماسک و یا نازال خود را متصل کرده و به آرامی عمل دم و بازدم را انجام دهید. این روند ممکن است تا حدکثر 15 دقیقه به طول انجامد.
دستگاه های نبولایزر در دو تایپ خانگی و بیمارستانی نیز در دسترس بیماران قرار دارند.
