پالس اکسی متر

پالس اکسی متر یا اکسیژن سنج خون وسیله ای است که به وسیله آن می‌توان میزان درصد اشباع خون سرخرگ انسان را اندازه گیری نمود.

در این روش غیر تهاجمی میزان ملکول های هموگلوبینی که با اکسیژن آمیخته شده اند، اندازه گیری شده و به درصد بیان می‌شود.

عملکرد دستگاه :

این دستگاه از یک سنسور نوری که بر روی شریان های نبض دار قرار می‌گیرد، تشکیل شده است. در یک طرف دو LED به عنوان فرستنده قرار دارد که 2 منبع نور با طول موج های 660 نانومتر و مادون قرمز با طول موج 930 نانومتر انتشار می‌دهد. نور قرمز رنگ توسط هموگلوبین و نور مادون قرمز توسط اکسی هموگلوبین (HBO2) جذب می‌شود. درواقع دو طول موج متفاوت توسط LED هایی که فرستنده هستند ارسال می‌شود. در طرف دیگر گیرنده ها یا در اصطلاح فتودیود ها قرار دارند که وظیفه آشکار سازی نور عبوری از بافت را دارند. جذب نور ساتع شده توسط خون سرخرگی به صورت ac است و با پریود زمانی ضربان هر فرد تغییر می‌کند و لذا از سایر اجزای جذب کننده نور از جمله خون سیاهرگی، بافت و استخوان قابل تشخیص است. سپس این اطلاعات به خود دستگاه منتقل می‌شود و با استفاده از محاسبات لگاریتمی، میزان اشباع هموگلوبین با اکسیژن مشخص می‌شود. در واقع این دستگاه میزان اکسیژن خون را به عنوان درصدی از ملکول های هموگلوبین که با اکسیژن آمیخته شده اند را نسبت به میزان کل ملکول های هموگلوبین اندازه گیری می‌کند.

انواع پالس اکسی متر :

به طور کلی پالس اکسی متر ها در 2 صورت ثابت و سیار موجود می‌باشند. نوع سیار آن به دو صورت انگشتی و مچی موجود می باشد که بیشتر در اورژانس پیش بیمارستانی و اورژانس بیمارستان (قسمت تریاژ) مورد استفاده قرار می‌گیرد . نوع ثابت آن معمولا بر بالین بیماران بستری در اتاق احیا یا بخش ها مورد استفاده قرار می‌گیرد.

مکان هایی که پالس اکسی متر در بزرگسالان بیشتر استفاده می‌شود شامل انگشتان دست، انگشت پا، پایین و بالای گوش و در نوزادان، کف پا و کف دست، انگشت شست پا و شست دست می‌باشد.

قسمت های تشکیل دهنده دستگاه پالس اکسی متر :

1-سوکت اتصال به دستگاه

2-کابل

3-گیره انگشتی

4-منبع نور قرمز و مائن قرمز از نوع LED

5-کابل برق (جهت تامین الکتریسیته مورد نیاز از برق شهری برای مدل ثابت)

6-صفحه نمایش : اغلب از نوع LCD رنگی بوده و علاوه بر نمایش SPO2 ف تعداد ضربان قلب و منحنی PO2 را نیز نمایش می‌دهد. همچنین حد بالا و پایین تنظیم شده برای آلارم دستگاه و نیز پیغام های گوناگون دستگاه را نیز نمایش می‌دهد. در بعضی از مدل ها این صفحه نمایش به صورت حساس به فشار انگشت بوده و از قسمتی تا تمام کار صفحه کلید دستگاه به آن واگذار می‌شود.

7-صفحه کلید : با توجه به تنوع پالس اکسی مترهای موجود در بازار این قسمت بسیار متنوع بوده ولی به طور کلی باید بتوان اعمال زیر را با آن انجام داد :

• تنظیم حدود آلارم های دستگاه پالس اکسی متر
• تنظیم میزان روشنایی صفحه نمایش
• قابلیت FREEZE کردن نمودار نمایش داده شده توسط دستگاه پالس اکسی متر
• تنظیم صدای beezer دستگاه

8-منبع تغذیه : می تواند به 2 صورت باطری نیکل کادمیوم (NI-CD) و سرب و اسیدی (SLA) باشد.

9-برد تغذیه : تامین ولتاژ مورد نیاز قسمت های مختلف دستگاه پالس اکسی متر و نیز شارژ باطری دستگاه پالس اکسی متر به عهده این قسمت است . این برد از قسمت های زیر تشکیل شده است :

• سلکتور (110/220 ولت) فقط در بعضی از مدل ها
• فیوز محافظ فقط در بعضی از مدل ها
• مدارات ایزولاسیون
• ترانس کاهنده یا اتوترانس کاهنده
• مدارات یکسو کننده
• مدارات تثبیت کننده
• فن فقط در بعضی از مدل ها
• ورودی برق DC فقط در بعضی از مدل ها

10-سیستم پردازش اطلاعات : وظیفه پردازش اطلاعات خام گرفته شده از طریق پروب و آماده سازی و تبدیل آن ها به پارامترهای قابل نمایش برروی صفحه نمایش به عهده این قسمت است.

نکاتی در مورد منبع تغذیه :

1-نوع منبع تغذیه ای که دستگاه استفاده می کند باید با چراغ مربوط به باطری یا نمایشگر برق شهر مشخص شود تا کاربر اطمینان حاصل کند که دستگاه به درستی به منبع تغذیه برق شهر متصل شده است. پالس اکسی مترها برای حمل و نقل در بیمارستان ها در نظر گرفته شده اند بنابراین باید بتوانند برای حداقل 4 ساعت از منبع تغذیه باطری استفاده کنند و پالس اکسی مترهای استفاده شونده در حمل ونقل خارج از بیمارستان باید بتوانند برای حداقل 8 ساعت از منبع تغذیه باطری بدون شارژ مجدد استفاده کنند.

2-اگر منبع تغذیه برق شهر قطع شود باید دستگاه به طور خودکار منبع تغذیه را به باطری تغییر دهد. باطری های قابل شارژ باید در حالی که دستگاه ازمنبع تغذیه برق شهر استفاده می کند، شارژ شوند. کارکرد مناسب باطری در گرو استفاده و نگهداری درست آن توسط کاربر است.

3-پالس اکسی متر انگشتی وسیله ای شارژی و بسیار کم مصرف است که برای مصارف خانگی و بدون هیچ گونه آموزش خاصی مناسب است.

از آن جایی که این دستگاه در بخش های حساس و مهم بیمارستانی مورد استفاده قرار می‌گیرد، باید از درستی عملکرد آن اطمینان کافی داشته باشیم. در این قسمت به عواملی که باعث می‌شوند پالس اکسی متر میزان دقیق را نشان ندهد می‌پردازیم :

• انگشت فرد لاک ، حنا یا تتو داشته باشد
• دمای بافت غیر عادی باشد
• فشار خون فرد بسیار بالاتر یا پایین تر از حد طبیعی باشد
• وضعیت نا مناسب انگشت در هنگام استفاده از دستگاه
• در معرض نور شدید قرار گرفتن

علل محاسبه غلط پالس اکسی متر :

• کافی نبودن میزان جریان خون درون بافت (هیپوولمی یا هیپوترمی)
• عدم تطابق موج نبض یا سرعت ضربان پالس اکسی متر با نبض واقعی فرد
• ناهنجاری های خاص هموگلوبین
• شوک یا هیپوپرفیژن مربوط به از دست دادن خون یا خون رسانی ضعیف
• آنمی : اگرچه در بیمارانی که آنمی شدید دارند ممکن است SPO2 نرمال باشد اما میزان کل هموگلوبین موجود برای حمل اکسیژن، ممکن است به طور قابل توجهی کاهش یافته باشد به طوری که بیمار در سطح سلولی دچار هیپوکسی شده باشد.
• مسمومیت با مونوکسید کربن : دراین حالت عدد پالس اکسی متر به میزان زیادی بالا خواهد بود چرا که دستگاه میزان اشباع هموگلوبین را نشان می دهد (این گاز 200 برابر میل ترکیبی بیشتری نسبت به اکسیژن برای ترکیب شدن با هموگلوبین دارد)

نکته بسیار مهم :

عدد پالس اکسی متر به عنوان ششمین علائم حیاتی شناخته می‌شود. این امر نشان می‌دهد که عدد پالس اکسی متر یک معیار استاندارد برای تشخیص وضعیت بیمار در کنار تنفس، نبض، رنگ پوست، مردمک و فشار خون است.

کاربردهای پالس اکسی متری :

• اتاق های عمل
• بخش های مراقبت ویژه (CCU ، ICU ، NICU)
• اتاق CPR
• هنگام استفاده از دستگاه ونتیلاتور

همان طور که می دانید از پالس اکسی متری برای سنجش میزان اکسیژن خون استفاده می‌شود. این اطلاعات که در انواع مختلفی از شرایط گرفته می‌شود ، مورد استفاده قرار می‌گیرد.

• هنگام عمل یا بعد از آن و یا در روش هایی که در آن ها از داروهای آرام بخش استفاده می‌شود
• برای بررسی عملکرد داروهای ریوی
• برای بررسی آپنه خواب (لحظاتی در خواب که تنفس قطع می شود)
• برای بررسی تاثیر دستگاه تهویه برای کمک به تنفس فرد
• برای بررسی سلامت فرد تحت شرایطی که میزان اکسیژن خون در آن موثر است، مانند : حمله و نارسایی قلب ، سرطان ریه، انسداد مزمن ریه، آسم، پنومونی و کم خونی

مزیت پالس اکسی متر نسبت به سایر روش ها :

مزیت استفاده از این دستگاه نسبت به دیگر روش های تعیین درصد اکسیژن خون، سرعت بیشتر و سهولت نسبت به روش های دیگری مثل خون گیری است و به وسیله آن می توان کمبود یا ازدیاد اکسیژن (هیپواکسی یا هایپراکسی) را مشخص و نتیجه اکسیژن درمانی را مشاهده نمود.

سخن پایانی :

این دستگاه میزان SPO2 خون یا همان میزان سطح اکسیژن محلول در خون را نشان می‌دهد که این میزان در یک انسان عادی بین 94 تا 98 درصد است که اگر عدد نشان داده شده کمتر از این محدوده باشد، دستگاه به صدا در می‌آید و با اجتناب از حملات هیپواکسی (کم شدن اکسیژن) از عوارض و پیامدهای آن جلوگیری می‌شود. همچنین امروزه گروهی از افراد مبتلا به ویروس کرونا با وجود مقدار پایین اکسیژن خون، علائمی مانند تنگی نفس را نشان نمی دهند و ظاهرا به راحتی نفس می‌کشند. وجود این عارضه که هیپواکسی خاموش نامیده می‌شود موجب شده تا پزشکان استفاده از دستگاه پالس اکسی متر را برای افراد ضروری دانسته تا قبل از آن که وضعیتشان وخیم شود و نیازی به نوار قلب، بررسی دستگاه گردش خون و مراقبت های ویژه داشته باشند، به بخش اورژانس مراجعه کنند.